ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ
ΣΙΚΙΝΟΣ

Και έγιναν τα θυρανοίξια του αφιερωμένου στην Παναγιά την Παντοχαρά μικρού ναού στη Σίκινο, που ο Ελύτης ύμνησε και ξεχώρισε για την παράξενη ομορφιά της.

«Η Παναγιά το πέλαγο / κρατούσε στην ποδιά της / τη Σίκινο, την Αμοργό / και τ’ άλλα τα παιδιά της», γράφει ο ποιητής στη συλλογή «Τα Ρω του Έρωτα».

Ποτέ όμως δεν επισκέφτηκε το νησί, όπως διευκρινίζεται σε αναθηματική πλακέτα στον τοίχο του ναού, δεξιά της εισόδου.

Θαύμαζε τη Σίκινο μακρόθεν:
«Η Σίκινος για τον Ελύτη εκφράζει την παρθένα Ελλάδα. Τού άρεσε και ο ήχος της λέξης "Σίκινος"», λέει ο αρχιτέκτων Αλέξανδρος Σαμαράς.
Η τοποθεσία που επιλέχθηκε για την ανέγερση του ξωκλησιού, όπως εξηγεί ο ίδιος, είναι ένας χώρος απλός, αιγαιοπελαγίτικος, που έχει μια φυσική ομορφιά και αθωότητα.
Βλέπει ανεμπόδιστα στο Αιγαίο, κοιτάει στον βορρά και στο βάθος φαίνεται η Σίφνος, 
«Το εκκλησάκι βρίσκεται επάνω στον "αέρα"».
 Πελεκημένη στην πέτρα στο υπέρθυρο της εκκλησιάς διαβάζουμε τη φράση:  «Παρθένω Σικινίω Οδυσσέας Ελύτης ανέθηκε».

«ΕΙΜΑΙ ΤΟΥ ΟΛΙΓΟΥ και του ακριβούς. Δεν υπήρξα ποτέ του τρίτου προσώπου. Τρέφομαι από το δ υ σ και το ε υ που κατά περίσταση προσφέρω.
Αρνούμαι όμως τροφή στους χορτάτους, που ζητούν ολοένα κι άλλη, κι άλλη πείνα. Θα ‘τανε σα να επεδίωκα να ιδιοποιηθώ τα ίδια μου τα υπάρχοντα.
 Κατά τα άλλα, συχνάζω εκεί όπου κάθε θολούρα, ως κι ο καπνός του τσιγάρου μου ακόμη εξουδετερώνεται απ’ το θαλασσάκι που φυλάγει καλού-κακού για χάρη μου στο βορειοδυτικό της ντουλαπάκι η Παναγιά η Παντοχαρά.»

Αυτά λέει ο Οδυσσέας Ελύτης στον Κήπο με τις αυταπάτες.

Κι ακόμα λέει εκεί κάπου παρακάτω: «Έρχομαι… στην Παρθένο της Σικίνου, πριν να υπάρξει…»

Η Παναγία η Παντοχαρά του Ελύτη, στη Σίκινο
«Καμιά φωνή δεν πάει χαμένη, στους κόρφους τ’ ουρανού Φωνές και χρώματα ηχερά. Στο μακρινό ξωκλήσι του πουνέντε…» Οδυσσέας Ελύτης

Σίκινος

Σίκινος

ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ

ΣΕΡΙΦΟΣ

«Μπροστά στη ράχη της Σέριφος, όταν ανεβαίνει ο ήλιος, τα πυροβόλα όλων των μεγάλων κοσμοθεωριών παθαίνουν αφλογιστία.

 Ο νους ξεπερνιέται από μερικά κύματα και λίγες πέτρες, κάτι παράλογο ίσως, παρ’ όλ’ αυτά ικανό να ξαναφέρει τον άνθρωπο στις πραγματικές του διαστάσεις.

Επειδή τι άλλο θα τού ήτανε χρήσιμο να ζήσει;
Αν τού αρέσει να ξεκινά λάθος είναι, επειδή δεν θέλει να ακούσει.

Ερήμην του, το Αιγαίο, λέει και ξαναλέει εδώ και χιλιάδες χρόνια, με το στόμα του φλοίσβου σ’ ένα μήκος ακτών απέραντο: α υ τ ό ς  ε ί σ α ι ! »

Οδυσσέας Ελύτης – Προσανατολισμοί

Σέριφος

ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ

ΗΛΙΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ

Πίνοντας ήλιο κορινθιακό
Διαβάζοντας τα μάρμαρα

Δρασκελίζοντας αμπέλια θάλασσες
Σημαδεύοντας με το καμάκι
Ένα τάμα ψάρι που γλιστρά
Βρήκα τα φύλλα που ο ψαλμός του ήλιου αποστηθίζει

Τη ζωντανή στεριά που ο πόθος χαίρεται
Ν' ανοίγει.

Πίνω νερό κόβω καρπό
Χώνω το χέρι μου στις φυλλωσιές του ανέμου
Οι λεμονιές αρδεύουνε τη γύρη της καλοκαιριάς
Τα πράσινα πουλιά σκίζουν τα όνειρά μου
Φεύγω με μια ματιά
Ματιά πλατιά όπου ο κόσμος ξαναγίνεται
Όμορφος από την αρχή στα μέτρα της καρδιάς.

Οδυσσέας Ελύτης, Ποίηση, Ίκαρος

Κολάζ: Δέσποινα Παπαευστρατίου 

ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ

ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ

ΤΑ ΠΑΘΗ (Aπόσπασμα)
ΙΔΟΥ εγώ λοιπόν,
ο πλασμένος για τις μικρές Κόρες και τα νησιά του Αιγαίου
ο εραστής του σκιρτήματος των ζαρκαδιών
και μύστης των φύλλων της ελιάς
ο ηλιοπότης και ακριδοκτόνος.
Μοίρα των αθώων, είσαι η δική μου η Μοίρα!

Οδυσσέας Ελύτης

Κολάζ: Ελένη Πυργιώτη 

Κολάζ: Αλεξία Σουσούρα 

ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ

ΒΑΘΥ ΓΑΛΑΖΙΟ

VI
Σέ μάτιασαν οι νύφες του βυθού
Οι λευκές του μαΐστρου ερινύες
Ανάβοντας τη ζήλια του κορμιού
Μα όταν γελάσαν οι ανυφάντρες του ήλιου
Που φιλοδόξησαν ένα καμάρι επίγειο
Άξαφνα πήρες τη βαφή του απείρου.

Τώρα καθώς πατάω μες τις πλαγιές
Στα κουκουνάρια που φυσώντας έστρωσεν
Άνεμος γητευτής με χείλια βαθυγάλαζα
Καθώς γλιστράω στα τσάμια της κατηφοριάς
Κι ανοίγω τα φτερά στο βλέμμα σου το απέραντο

Καθώς ταιριάζω στου βοριά το στόμα μια υμνωδία
Μού φέγγει ο κόλπος το βαθύ μουρμούρισμα της άμμου
Και βλέπω ανθούς να πέφτουνε στα καθαρά νερά
Φύκια μελαχροινά στου φλοίσβου το νανούρισμα
Κανάτια υπομονετικά στου Αιγαίου τα παραθύρια.

Και βλέπω ακόμα ένα και μόνο βαθύχρωμο πουλί
Να πίνεται απ’ το αίνιγμα της αγκαλιάς σου
Όπως η νύχτα πίνεται από την αυγή
Όπως η αίγλη από τις μορφές των αγαλμάτων.

Οδυσσέας Ελύτης

ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ
Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

Ο Οδυσσέας Ελύτης απαντά για τον χαρακτηρισμό του ως ποιητής του Αιγαίου:

«...Και όταν μιλώ για το φως, για τη θάλασσα, για τους ανέμους, αυτά αναλογούν σε άλλα πράγματα βαθύτερα, που βρίσκονται σ’ ένα υπερβατικό επίπεδο.

Δηλαδή φορτίζω -κατά τινά κριτικό- με ηθικές δυνάμεις τα φυσικά στοιχεία και αυτό δεν έχει καμιά σχέση με τη συμμετρία την απλή.
Γι’ αυτό αντιδρώ λιγάκι στον τίτλο «ποιητής του Αιγαίου».

Ουσιαστικά όμως είμαι, γιατί δεν το 'κανα επίτηδες. Δεν ξύπνησα ένα πρωί και είπα: είμαι ο ποιητής του Αιγαίου. Έτσι είναι η εμπειρία μου. Γιατί έζησα και μεγάλωσα στα νησιά.»

Πίνακας Γεωργίου Δέρπαπα, Προσωπογραφία του Ελύτη (1984), 
Εθνική Πινακοθήκη

ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ

Η ΘΑΛΑΣΣΑ ΠΟΥ ΥΜΝΗΣΑΝ ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΜΑΣ ΠΟΙΗΤΕΣ

H θαλασσινή αιγαιοπελαγίτικη εμπειρία αποτελεί κεντρι­κό θέμα των ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης, από την εποχή των αρχαίων λυρικών μέχρι σήμερα.

Ο Οδυσσέας Ελύτης γνωστός και ως ο «ποιητής του Αιγαίου», ο Γιώργος Σεφέρης, ο Γιάννης Ρίτσος είναι κάποιοι από εκείνους που άφησαν τους ανέμους να «παρασύρουν» τη γραφίδα τους, αναδεικνύοντας με ευαισθησία την ομορφιά, τις ιδιαιτερότητες και τη μοναδικότητα ενός τόπου με το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας και του ουρανού, τα δαντελωτά ακρογιάλια, το λευκό χρώμα των σπιτιών με τις ανθισμένες αυλές με δυόσμο και βασιλικό.

Και το Απολλώνιο Αιγαιοπελαγίτικο φως –το Φως του κόσμου!

Ναός της Ίσιδος, Δήλος

Σύρος, ηλιοβασίλεμα στο Κίνι

ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ

ΤΟ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΥΘΩΝ

Ηλιοβασίλεμα στην Σαντορίνη

  «Ένα δειλινό στο Αιγαίο περιλαμβάνει τη χαρά και τη λύπη σε τόσο ίσες δόσεις, που δε μένει στο τέλος παρά η αλήθεια.» Μικρός Ναυτίλος – Οδυσσέας Ελύτης

           Η Πορτάρα της Νάξου

                      

                                                                Αιγαίο Πέλαγος
                                                              Αλμυρό λιόγερμα
                                                                  Πηγή Φωτός
                                                             Φως της Ελλάδος
   

       Το άγαλμα της Ερατούς, στην είσοδο του λιμανιού των Καταπόλων, Αμοργός

          Αιγαίο Πέλαγος
           Ιστορία της Γνώσης και του Πολιτισμού
          Μια πέτρα
          Ένα μάρμαρο
           Μια ηλιαχτίδα βουτηγμένη στο Πέλαγος

           Αιγαίο Πέλαγος
           Κάθε κύμα, κάθε σταγόνα του Αιγαίου, ένα δάκρυ αγωνίας, 

           ένας αναστεναγμός δροσιάς και αλμύρας
           στα τοπία της παιδικής μας ανατροφής

            Αιγαίο Πέλαγος
              Η έκσταση της μνήμης με τόσες εναλλαγές
           Η μνήμη
            Η μνήμη μας

ΠΟΡΕΙΑ ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΤΕΙΧΩΝ

Άνοιξαν απροσδόκητα οι πύλες

και οι Ερινύες παρελαύνουν διαδοχικά

στην κεντρική πλατεία κάποιας πόλης

εκτοπισμένης απ' το χρόνο.

Τα ίχνη τους αργά και σκόπιμα

αναστατώνουν τη γαλήνη του μεσημεριού

και καθρεφτίζονται στο αφρισμένο σιντριβάνι

που μπορεί να πνίξει όλους τους φόβους

και τις αγωνίες μέσα.

Βασιλική Δραγούνη

ΔΑΚΡΥ ΣΤΟ ΔΕΡΜΑ

Είχε έρθει η ώρα για την αλλαγή

όταν τα οκτώ λεπτά και τα σαράντα έξι δευτερόλεπτα τελείωσαν

και όλοι στάθηκαν ακίνητοι

και ένιωσαν πως κάτι είχε αλλάξει τώρα

και ο ουρανός έγινε ένα αργό κοντσέρτο στο σούρουπο

και η ζέστη της ημέρας πιο καταπιεστική.

Είχε έρθει η ώρα για την αλλαγή

όταν το πλήθος δεν διαλύθηκε

και έγινε μικρότερο αλλά πιο δυνατό

και απελευθέρωσε απ' το γόνατο τη λέξη

και μύρισε την αλλαγή στον αέρα

και αισθάνθηκε το δάκρυ στο δέρμα.

Βασιλική Δραγούνη

ΧΑΡΤΟΝΙ ΣΕ ΣΚΟΝΗ

Κρατάω ένα βιβλίο από ευγενές απόθεμα

το κάλυμμά του δυσφορεί στα χέρια μου και σχίζεται

χαρτόδετο χαρτί, χαρτόνι σε σκόνη

όλα φθείρονται και θρυμματίζονται

αν και η παρεξηγημένη υφή

λέει πράγματα βαθιά

καθώς το πνεύμα μεταξύ των καλυμμάτων

επιβιώνει.

Βασιλική Δραγούνη

ΤΟ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΟ

Μαύρα φορέματα γέρνουν

σε άδειες καρέκλες

και τα σβηστά κεριά θολώνουν τους τοίχους.

Ο ιερέας με το μακρύ πρόσωπο

εκβάλλει άναρθρους ψαλμούς

κι ένα ρολόι τσέπης

αποκρυπτογραφεί το εφήμερο

μέσα απ' το χέρι κάποιου  

που, δεν είναι ξεκάθαρο,

μα ίσως είναι ο θάνατος.

Όσο ζοφερό κι αν φαίνεται

υπάρχει σεβασμός στο τελετουργικό

για εκείνον που δεν είναι εκεί.

Βασιλική Δραγούνη

ΑΡΧΑΙΟ ΚΑΡΟΥΖΕΛ

Η ηχώ της πρώτης κραυγής

δονεί τους κινδύνους του χρόνου

και τις ευκαιρίες σπαταλά ασυλλόγιστα

σαν νομίσματα σε λούνα παρκ.

Τα πολυτελή παιχνίδια,

τα φωτεινά μπαλόνια,

κουδούνισμα κερμάτων σε γυάλινα πιάτα,

κεχριμπάρι και κόκκινες αντανακλάσεις.

Και η ζωή στην επόμενη στροφή

πάνω στο πιο όμορφο άλογο του αρχαίου καρουζέλ.

Βασιλική Δραγούνη

Η ΕΜΜΟΝΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ

Τα μόνα εμπόδια που εξακολουθούσαν

να υπάρχουν στο μονοπάτι μου

ήταν η αδιαμφισβήτητη βεβαιότητα

και η εύλογη αμφιβολία.

Και μετά εγένετο φως

-αυτά και το σκοτάδι φως κρυμμένο,

επιτρέποντας στη γενική εικόνα να σχηματιστεί

με την αποκατάσταση δομής και σύνθεσης

-την εμμονή της σύγκρισης μετά.

Βασιλική Δραγούνη

ΕΥΑΙΣΘΗΤΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ

Ευθεία αντιπαραβολή

ή άμεση εξάρτηση;

Βροχή και σκόνη στο βρώμικο γυαλί.

Εικονική αναγραφή

ή σκόπιμη εξαπάτηση;

Η ευαίσθητη ισορροπία είναι το κλειδί.

Βασιλική Δραγούνη

ΧΡΗΣΙΜΟ ΑΚΟΜΗ

Είναι ένα παλιό κουρέλι.

Μην το  ξαναφορέσεις.

Μην επιτρέπεις στις τρύπες του

να χωράνε πάνω από τα ανοίγματά σου.

Μην το πετάς στον καναπέ

δίπλα στις σημειώσεις σου.

Έχει ξεθωριάσει προ πολλού.

Σκίζεται με κάθε χρήση.

Λεκιάζεται με ό,τι κι αν κάνεις.

Αλλά μπορεί να είναι χρήσιμο

Ακόμη.

Επέτρεψέ του να σκουπίζει το τραπέζι σου.

Επέτρεψέ του να γυαλίζει τα παπούτσια σου.

Βασιλική Δραγούνη

Η ΜΟΝΗ ΣΤΑΘΕΡΑ

Η βροχή του χθες,

η λάσπη του σήμερα,

η σκόνη του αύριο,

ξεθωριάζουν στη σιωπή

του αναπάντητου ήλιου.

Όλα είναι παροδικά,

μόνη σταθερά η αλλαγή.

Βασιλική Δραγούνη

ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Έτσι λοιπόν, οδήγησε όλη νύχτα

μέσα σε περίεργα ωκεάνια βάθη,

προειδοποιήσεις και σημάδια των καιρών,

ερείπια και φυλαχτά.

Υπήρχαν ηλιακά εγκαύματα και καρχαρίες,

κουτιά από καρτ ποστάλ,

περιτυλίγματα ζαχαρωτών,

μικρά μνημεία.

Κάθε είσοδος και έξοδος

-αναλόγως της οπτικής.

Το φως στην άκρη, υψωμένο στο τετράγωνο.

Κοιτάζει ευθεία αναγκαστικά:

απόλυτη αλήθεια. 

Βασιλική Δραγούνη

ΤΑ ΜΑΛΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΜΙΖΑΝ ΤΟ ΑΝΤΙΟ

Τα λόγια μοιάζαν ν' αντηχούν

σε άφωνο ηχείο.

Ο αυτοκινητόδρομος χωρίς επιστροφή

φαινόταν ένα γνώριμο τοπίο.

Τα ελαστικά σφυρίζαν

πάνω στο υγρό οδόστρωμα.

Τα μαλλιά της ανεμίζαν το αντίο.

Βασιλική Δραγούνη

ΣΤΑΧΤΕΣ ΑΝΑΜΕΣΑ

Δεν ήταν ακριβώς η απάντηση

που το εγώ ζητούσε

μα κάτι σαν μια στήλη από καπνό

φωτιάς από παλιά σβησμένης

που μόνο οι στάχτες είχαν μείνει ανάμεσα

σ' αυτό που ήξερε

και σ' εκείνο που ήθελε να ακούσει.

Βασιλική Δραγούνη

ΑΝΤΙΚΡΙΣΤΟΙ ΚΑΘΡΕΦΤΕΣ

Στον καθρέφτη διαγράφεται μια πόρτα

μες στην πόρτα ένα δωμάτιο

και στον απομακρυσμένο τοίχο

ένας καθρέφτης…

στον καθρέφτη αυτόν ένα δωμάτιο

καταλήγει σε μια πόρτα

κι ό,τι φαίνεται στην πόρτα

είναι πάλι ένας καθρέφτης…

Βασιλική Δραγούνη