ΣΗΜΕΡΑ

Δεν πιστεύω

στα απατηλά τεχνάσματα του αύριο

στα οποία αδυνατώ να με διακρίνω.

Δεν υπάρχουν για μένα

πολλά υποσχόμενα πακέτα

που περιμένουν να τα ξετυλίξω

κάτω από κάποιο φαντασιακό δέντρο.

Το σήμερα, με όλες τις σκιασμένες του γωνίες,

είναι το μόνο που μου δόθηκε.

Η σκόνη του χθες κολλάει στο περβάζι μου,

ο χρόνος κοιμάται στην πόρτα.

Το αύριο, αν υπάρχει,

παίζει με τα παιδιά στον απέναντι δρόμο

πρόθυμο να καταφύγει στο σώμα ενός θαύματος.

Βασιλική Δραγούνη

ΚΑΤΙ ΑΝΕΚΠΛΗΡΩΤΟ

Κάθισε εδώ για λίγο.

Γίνε νερό.

Γίνε αέρας.

Γίνε σκιά.

Γίνε εκείνο που φοβάσαι

και άσε το να ξεθωριάσει.

Γίνε το απόλυτο τίποτα για λίγο.

Ή μέρος του απόλυτου.

Γίνε το όλο ή το κανένα.

Γίνε μια νέα αρχή. Καινούργια,

όσο και παλιά.

Άσε τις μνήμες εκεί που ανήκουν.

Γίνε ματαίωση της ανυπαρξίας.

Πέρασε μέσα από τα σταυροδρόμια

των ανεπαίσθητων κόσμων. Πάρε το δρόμο

της ηλιοφάνειας του αληθινού. Εδώ.

Μες στην απέραντη ηρεμία του εαυτού σου.

Άγγιξε την πνοή του ανέμου με το πρόσωπό σου.

Νιώσε το θρόισμα ενός ονείρου.

Και τώρα, εστίασε σε κάτι άλλο.

Πέρα από σένα.

Σε κάτι ανείπωτο.

Σε κάτι ανεκπλήρωτο.

Βασιλική Δραγούνη

ΤΗΣ ΣΤΙΓΜΗΣ ΤΑ ΙΧΝΗ ΕΠΩΔΥΝΑ

Ανοιγόκλεισε μία φορά τα βλέφαρα

κι άγγιξε με παρθένα μάτια

τη σκοτεινή ύλη του εφήμερου τοπίου,

τη μυστηριακή λειτουργία της ανθρωπότητας,

την άνοδο και πτώση των πολιτισμών,

τη γέννηση και τον χαμό αυτών που αγαπάς.

Άνοιξε τα βλέφαρα ξανά

και μείνε ολομόναχος

με χέρια εκτεινόμενα

στο ακατέργαστο σκοτάδι,

τυφλωμένος απ' το παρελθόν

κι απ' ό,τι θα μπορούσε να 'χει υπάρξει.

Βασιλική Δραγούνη

ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΛΕΝΑΣ ΜΑΥΡΟΜΟΥΣΤΑΚΗ 
«ΑΚΡΙΒΗ ΜΟΥ ΜΝΗΜΗ»

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ 
ΕΛΕΝΑΣ ΜΑΥΡΟΜΟΥΣΤΑΚΗ

ΑΙΣΧΥΛΕΙΕΣ ΑΠΗΧΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ «ΠΡΟΜΗΘΕΑ ΛΥΟΜΕΝΟ» ΤΟΥ SHELLEY

Ο Percy Bysshe Shelley (1792-1822) ένας από τους σπουδαιότερους ποιητές του Ρομαντισμού, ο οποίος έτρεφε ιδιαίτερο θαυμασμό για το ελληνικό ιδεώδες. Η Ελλάδα για τον ίδιο δεν ήταν απλώς η χώρα που δημιούργησε έναν μεγάλο πολιτισμό, αλλά η ίδια η βάση του Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ο Beaton γράφει σχετικά: «Φιλελεύθεροι ριζοσπάστες σαν τον Άγγλο ποιητή Percy Bysshe Shelley έτρεφαν θαυμασμό για την κλασική Αθήνα τόσο ως πρωτοπόρο της φιλελεύθερης πολιτείας, όσο και για τα αισθητικά και φιλοσοφικά επιτεύγματά της».

Στο λυρικό του δράμα με τον τίτλο Hellas, το οποίο έγραψε το φθινόπωρο του 1821, ο Shelley αναφέρει: «Η νομοθεσία μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα οφείλουν οι σύγχρονοι Ευρωπαίοι τον πολιτισμό τους».

Ο Shelley ήταν ο ποιητής των μεγαλόπρεπων κοσμολογικών οραμάτων και των συγκρούσεων μεταξύ των αιώνιων πνευμάτων του καλού και του κακού. Διακρινόταν για τον ενθουσιασμό και το επαναστατικό του πνεύμα και έκανε λόγο για μια ιδεαλιστική ελευθερία, κυρίως στην πολιτική και στην αγάπη, που επηρέαζε τους νέους της εποχής του.

Ο Shelley μελετούσε ασταμάτητα τους αρχαίους Έλληνες ποιητές, τόσο ώστε οι φράσεις, οι εικόνες και τα πρόσωπα των αρχαίων ελληνικών ποιημάτων έγιναν μέρος της δικής του σκέψης. Αγαπούσε ιδιαίτερα τον Όμηρο, τον οποίο διάβαζε ολόκληρο κάθε χρόνο, ενώ το 1818 μετέφρασε έμμετρα στα αγγλικά επτά ομηρικούς ύμνους. Μέσα από την υπέρβαση της καθημερινότητας, αναζητά την πνευματική εξύψωση σε έναν κόσμο αγνότητας και ειλικρίνειας όμοιο με αυτόν της αρχαίας Ελλάδας.

Από τους τραγικούς θαύμαζε ιδιαίτερα τον Αισχύλο, την επιβλητικότητα και την ευγλωττία του και τους περίπλοκους ρυθμούς των χορικών του. Θαύμαζε τα βαθιά και σύνθετα πνευματικά μηνύματα των ποιημάτων του, τη μεγαλειώδη φαντασία και τους υπεράνθρωπους ήρωες του. Το έργο του Hellas είναι ουσιαστικά μια «μίμηση των Περσών του Αισχύλου», όπως ο ίδιος γράφει σε επιστολή του.

Εκτός από την αρχαία ελληνική γραμματεία ο Shelley θαύμαζε επίσης την θρησκευτική ελευθερία που χαρακτήριζε το ελληνικό πνεύμα. Ένας από τους λόγους της προτίμησής του στον Αισχύλο ήταν επειδή ο πρωταγωνιστής μιας από τις σημαντικότερες τραγωδίες του, ο Προμηθέας του Προμηθέα Δεσμώτη, ήταν ένας ήρωας που αψηφά τον τύραννο-θεό.

Ο Shelley έτρεφε επίσης απεριόριστο θαυμασμό για την πολιτική ελευθερία, την μεγαλύτερη αξία της αθηναϊκής δημοκρατίας και πίστευε ότι με τον ίδιο τρόπο που οι ελληνικές πόλεις-κράτη αντιστάθηκαν στους Πέρσες, έτσι θα μπορούσαν να συντριβούν και οι τυραννίες στον σύγχρονο κόσμο, ακολουθώντας δηλαδή το παράδειγμα των αρχαίων Ελλήνων.

Ο ήρωας του Αισχύλου λοιπόν γίνεται τόσο για τον Shelley όσο και για τους Ρομαντικούς γενικά, το σύμβολο του εξεγερμένου ανθρώπου που τολμά να αντισταθεί όχι μόνο στην κοινωνία αλλά και στον ίδιο τον Θεό. Το έργο του Shelley στο οποίο δεσπόζει η μορφή του Προμηθέα είναι το Prometheus Unbound (Προμηθέας Λυόμενος), τετράπρακτο λυρικό δράμα που δημοσιεύθηκε το 1820.

Το έργο του Shelley αποτελεί μια σύγχρονη απόπειρα να γραφτεί το χαμένο σήμερα δράμα του Αισχύλου Προμηθεύς Λυόμενος, που ανήκε στην ίδια τριλογία με τον Δεσμώτη. Επικεντρώνεται στην απελευθέρωση του Προμηθέα, η οποία έρχεται μετά την αποδυνάμωση και πτώση του Δία, χωρίς να έχει υπάρξει προηγούμενη συμφιλίωση μεταξύ τους. Ο Δίας δηλαδή, εγκαταλείπεται από αυτούς που τον στηρίζουν και χάνει την δύναμη του, επιτρέποντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στον Προμηθέα να λυθεί. Το έργο του Shelley είναι ένα κλειστό δράμα που σημαίνει ότι δεν επιθυμεί να ανεβεί στην σκηνή. Στο δράμα αποτυπώνεται η πλήρης απαλλαγή από την καταπίεση και η πολιτική απελευθέρωση του ατόμου από τον δεσποτισμό.

Ο Shelley, επηρεασμένος από το αρχαίο κλασικό ιδεώδες, οραματίζεται μια κοινωνία που στηρίζεται στην αγάπη και όχι στην εκδίκηση, όπως συμβαίνει στο ομώνυμο έργο του Αισχύλου. Η διαμάχη μεταξύ Προμηθέα και Δία παρουσιάζεται με διαφορετικούς όρους στον Shelley. Το μίσος που ένιωθε ο Προμηθέας του Αισχύλου έχει δώσει τη θέση του στη συγχώρεση, την οποία επιτάσσει ο τρόπος σκέψης του εξελιγμένου ανθρώπου.

Η ηθική και πολιτιστική επανάσταση που διεκδίκησαν οι Ρομαντικοί, εκφράζεται με σαφήνεια στο ποίημα του Shelley, ο οποίος κάνει λόγο για μια πιο ορθολογιστική δικαιοσύνη, χωρίς εκδικητικότητα. Υποστηρίζει πως για να επιτευχθεί η ελευθερία και η εξέλιξη του ατόμου, θα πρέπει να προηγηθεί η πνευματική επανάσταση.

Ένα σημείο στο οποίο συγκλίνουν τα δυο έργα είναι αυτό του ήρωα-επαναστάτη, ο οποίος εμφανίζεται πιο ορμητικός και ακριβοδίκαιος στον Αισχύλο και περισσότερο ουμανιστής και συγχωρητικός στον Shelley, πάντοτε όμως επαναστάτης και μεταρρυθμιστής.

Όσον αφορά στις διακειμενικές σχέσεις του Shelley με τον Αισχύλο, το θέμα της βασανιστικής τιμωρίας του ήρωα, ο Αισχύλος το τοποθετεί στο ακροτελεύτιο τμήμα του έργου του, ενώ ο Shelley στην πρώτη σκηνή της Πρώτης Πράξης. Το έργο του Shelley έχει άλλη τροπή και κάνει λόγο για άλλα θέματα, σχετικά με την εποχή που έζησε ο συγγραφέας, όπως ο ανθρωπισμός, η ορθολογιστική δικαιοσύνη αλλά και η επαναστατικότητα προς κάθε μορφή εξουσίας, πέρα από τον σωματικό πόνο και την τιμωρία του ήρωα, τα οποία απασχόλησαν τον Αισχύλο.

Ο Shelley αναδιαμορφώνει τον αρχικό μύθο όχι μόνο για να δώσει μια σύγχρονη πνοή στον ήρωά του αλλά και για να μπορέσει να κατανοήσει καλύτερα τον χαρακτήρα του, τον οποίο θεωρεί «the type of highest perfection of moral and intellectual nature». Στόχος του ποιητή είναι η εκθρόνιση του Δία και η επερχόμενη αρμονία, η οποία ξεκινά με τον έρωτα του Προμηθέα και της Ασίας, ενός προσώπου που δεν υπάρχει στον αρχαίο μύθο.

Ο Shelley ενδιαφέρεται για την αντίσταση στην πνευματική και πολιτική ηγεμονία, αποφεύγοντας την εκδίκηση και εστιάζοντας στην επιλογή που έχει το άτομο να χρησιμοποιήσει την ελεύθερη βούλησή του με τον σωστό ή και τον λάθος τρόπο. Θέτοντας την έννοια της αγάπης ως κεντρικό άξονα, πιστεύει πως ο άνθρωπος οφείλει να ξεπεράσει τον εαυτό του και να εκμεταλλευτεί όσες ευκαιρίες παρουσιαστούν, ώστε να βελτιώσει τις συνθήκες της ζωής του.

Εν κατακλείδι, στον Προμηθέα του ο Shelley δεν επιζητά την αντιπαράθεση με τον αρχαίο μύθο και την γενικότερη αντιπαραβολή με το κλασικό έργο. Τα κλασικά έργα είναι πάντοτε εκεί, συνεχίζοντας να μιλούν επί αιώνες για όσα έχουν να πουν. Η κάθε νέα ανάγνωση όμως είναι και μια νέα ανακάλυψη. Έτσι ο Προμηθέας του Shelley μιλά για τις αξίες του Ρομαντισμού και του Διαφωτισμού, του πνευματικού κινήματος που αναζητούσε συνεχώς νέες ερμηνείες των κλασικών λογοτεχνικών έργων, γεγονός που συνέβαλε με τη σειρά του στην αναβίωση του αρχαίου δράματος, ειδωμένο μέσα από το πρίσμα της εκάστοτε εποχής.

Βασιλική Δραγούνη

9ο Συμπόσιο για την Αρχαία Ελλάδα:

«Αρχαία Ελλάδα το Φως του Πολιτισμού»

Πνευματικό Κέντρο Πετρούπολης, Νοέμβριος 2018

Η ΕΝΔΟΞΗ ΠΟΛΗ

Η πόλη ανυψώνεται

μέσα από τα συντρίμμια της

-διαπλεγμένα σκόπιμα

σε στρώματα ιστορίας,

μέσα από τα σπασμένα αγάλματα,

τα θραύσματα κεραμικής,

τις λοξοτομημένες πέτρες

με γράμματα και ρούνους

φθαρμένους απ' τη χρήση

λέγοντας ιστορίες του συρμού

και του ηρωικού πολέμου

για στολισμένα δισκοπότηρα,

θεμέλιους λίθους

και θρύψαλα του σκελετού

ενός αγνώστου βασιλιά

που εμφανίζονται αγέρωχα

μετά από χιλιετίες ύπνου,

εγκλωβισμένα εκθέματα

σε γυάλινες προθήκες.

Βασιλική Δραγούνη

ΑΓΕΡΩΧΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

Η τυραννία του αγέρωχου χρόνου,

επιτύμβια στήλη στα μαυσωλεία

των ξεχασμένων θεών.

Η αέναη εναλλαγή φιλότητας και έριδος,

μακρόσυρτο χασομέρι της μάταιης ιστορίας

των ξεχασμένων αιώνων.

Η ενδόμυχη κραυγή του αρχέγονου πόνου,

θεματοφύλακας του λυρισμού

των καταρρέοντων πολιτισμών.

Η άμετρη βεβαιότητα του αμετάκλητου,

παρένθεση στο άρρητο το σχέδιο

των πραγμάτων.

Βασιλική Δραγούνη

ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ

Δεν υπήρξε ποτέ μία κατεύθυνση εδώ.

Θα μπορούσα να τυλίξω ολόκληρο τον τόπο

σε μετάξι, σχηματίζοντας ένα αθώρητο σώμα

δρόμων και μυστικών συναντήσεων

με το αίμα μας -ποτάμι στοιχειωμένο- να περιπλανιέται

στις κατακόμβες του νου και της καρδιάς,

επικαλούμενοι ονόματα και πρωινά, νίκες και ήττες,

έρημα παλάτια και πυρσούς

που καίνε ακόμα, διαδρόμους

υγρούς από τον σπαραγμό της εγκατάλειψης,

φόβους και εικόνες αξεδιάλυτες

στους ιδιωτικούς διαύλους της σιωπής.

Απόηχοι του παρελθόντος μας φέρνουν μηνύματα

μα μένουμε αδιάφοροι στις παραινέσεις τους.

Τοπία μακρινής διαδρομής -υπαρκτά ή ανύπαρκτα-

που εναλλάσσονται στο βλέμμα της μνήμης

μας χορηγούν την άφεση αμαρτιών

μα λεηλατούν όλα εκείνα που θυμόμαστε,

καταθέτοντας τα κέρδη τους

στης γης τον πέτρινο εξώστη

έως ότου η μνήμη να βουλιάξει

στων ανεπανόρθωτων τα βάθη

έως ότου οτιδήποτε αγαπήσαμε 

να έχει ξεχαστεί...

Βασιλική Δραγούνη

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

9ο ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

ΜΕΤΕΩΡΗ ΠΕΤΡΑ

Η μετέωρη πέτρα

δεν γνωρίζει έλεος.

Έρχεται μαλακά

διαπερνώντας τις μακρόσυρτες ώρες

ψιθυρίζοντας τόσο περίεργα

το όνομά τους, το γύρισμά τους,

την κατάσταση του σκοταδιού τους

και θρυμματίζεται σε διφορούμενα σχήματα

που πέφτουν σαν φτερά

πάνω στους ώμους τους.

Ω, μετέωρη πέτρα

με τις παράξενες γραφές,

τις σκοτεινές μοναξιές

και τους χάρτες των άστρων.

Πέτρα που σωπαίνεις ακίνητη

όταν δεσπόζεις υπεράνω

ή σαν κοιμάσαι στο χιόνι.

Είσαι η πένα μου, το μαξιλάρι μου,

το όπλο μου και η γροθιά μου.

Δεν ξέρω πώς αλλιώς

να σε αποκαλέσω...

Βασιλική Δραγούνη

ΤΟΠΙΟ ΜΕΤΑ ΤΗ ΒΡΟΧΗ

Αν η στάθμη του νερού

συνεχίσει να ανεβαίνει

θα πρέπει να ανοίξω

μια τρύπα στην οροφή

για να ξεφύγω.

Οι φακός δείχνει

μερικές καρέκλες να επιπλέουν

σε σχηματισμό

στο δρόμο τους για το κλιμακοστάσιο.

Το νερό είναι μαύρο-γκρι

και δεν κάνει θόρυβο καθόλου.

Το όλο σκηνικό μου μοιάζει

σαν τα απομεινάρια μιας γιορτής

που κατάφεραν να επιζήσουν

από τα συντρίμμια

και να δραπετεύσουν σαν τα όνειρα

μέσα από τρύπιες στέγες.

Προσπαθώ να σκεφτώ

μια προσευχή.

Καμία τύχη.

Ότι μου έχει απομείνει

είναι το όνομά σου.

Και δεν θέλω καν

να προσπαθήσω να το πω.

Βασιλική Δραγούνη

ΔΕΝ ΗΤΑΝ Η ΒΡΟΧΗ

Δεν ήταν η βροχή

αλλά ο μονότονος ήχος μιας σύνθεσης

υποκρισίας και άγνοιας,

μια μπλε δίνη σε μια θάλασσα ζοφερών χρωμάτων,

μια ανάμειξη δειλίας και ψεμάτων στο σκοτεινό λυκόφως

ενός αλλόκοτου ονείρου.

Όχι, δεν έφταιγε η βροχή για την ατμόσφαιρα

-τόσο ηλεκτρισμένη, μία μονάχα λέξη αρκούσε

για να πυροδοτήσει έκρηξη,

τα τσιγάρα είχαν σβήσει

-ισχνά, σαν άρρωστοι εραστές,

οι εξαγριωμένες σκιές

δεν μπορούσαν να βρουν πόρτα

-είχε εξελιχθεί σε τοίχο,

και το γυαλί του παραθύρου έσπασε

και διασκορπίστηκε

-σαν τον καπνό.

Η βροχή δεν ήταν ποτέ το θέμα

-πολύ κλισέ-

δεν ήταν παρά μόνο ένα ρυάκι από πικρό αίμα

που κύλησε ενδιάμεσα

εκτρέποντας για λίγο την πορεία του

-εν μέσω παλιρροϊκών κυμάτων-

προς τη θάλασσα της συλλογικής αναισθησίας...

Ούτε τα δάκρυα ήταν το θέμα

-το κλάμα είναι συχνά ανώφελο κι επικίνδυνο

δαγκώνει την καρδιά χωρίς μίσος και χωρίς αγάπη.

Ο μονότονος ήχος δυνάμωσε

κρατώντας τον ρυθμό στην περίπλοκη μελωδία

μιας παράφωνης πραγματικότητας

που ρέει απ' τα μισόκλειστα μάτια μας

και αποσύρεται

στην παγερή μανία της ηρεμίας.

Βασιλική Δραγούνη

ΤΡΙΑ ΜΑΥΡΑ ΚΟΡΑΚΙΑ Σ’ ΕΝΑ ΓΥΜΝΟ ΚΛΑΔΙ

Σήμερα το πρωί ένα νωθρό κοράκι

έκραζε γαντζωμένο σε γυμνό κλαδί

με αίσθηση ανεμελιάς και κυρτωμένη ράχη.

Έως ότου ένα δεύτερο κοράκι

ήρθε παρακάμπτοντας το οφθαλμοφανές

να δει πόσο κοντά μπορεί να φτάσει -αν προφτάσει.

Και κράζοντας με νόημα έκαναν χώρο για το τρίτο

που προσγειώθηκε χωρίς αναστολές

οριακά απαιτώντας να υπάρχει.

Κι έμειναν στο γυμνό κλαδί, τρία κοράκια μόνα τους

να μπαλατζάρουν στριμωγμένα τις πλευρές

και να ρουφούν κομματιασμένο το χειμώνα τους.

Βασιλική Δραγούνη

ΕΠΙΔΟΞΟΙ ΣΩΤΗΡΕΣ

Φορώντας τη μάσκα της τσαλακωμένης επιτήδευσης

κι εστιάζοντας με μάταιη επιμονή

στον ενδιάμεσο χώρο της αδράνειας, 

η κυρία ανοίγει το στόμα της να κλάψει.

Δεν ήταν όμορφη όταν γελούσε, μα τώρα είναι

μια θλιβερή καρικατούρα του εαυτού της.

Έχει σημάνει ήδη η ώρα της κατάβασης

απ' το στασίδι του ανέκκλητου εφησυχασμού.

Η αίθουσα γεμάτη από επίδοξους σωτήρες

που υπόσχονται πολλά με ατέλεια ευθύνης.

Αλλά υπάρχει γενναιοδωρία στον κόσμο τελικά.

Κάποιος φρόντισε να της καλέσει ένα ταξί.

Βασιλική Δραγούνη

ΤΟ ΔΕΙΠΝΟ

Το δείπνο εδώ δεν είναι 

τελετουργία

αλλά επιβίωση.

Χωρίς αβρότητες

ευγενείς συζητήσεις

ή πορσελάνες και κρύσταλλα

να του προσδίδουν αξία.

Μια απλή συνήθεια μόνο.

Όπως κάθε μέρα που κυλά

χωρίς τίποτα το ιδιαίτερο

παρά μόνο με τις ανάγκες

της προετοιμασίας.

Τοποθετώντας τα πιάτα

πάνω στο τραπέζι.

Και το φαγητό.

Η γρήγορη κατανάλωση.

Τελειώνοντας

με ή χωρίς

ένα κομπλιμέντο.

Μαζεύοντας την κουζίνα

και τον πάγκο.

Προσφέροντας τα απομεινάρια

στο ψυγείο

σαν προσευχές

εναντίον της αυριανής πείνας.

Και μ' ένα τσάι βαλεριάνας

για καληνύχτα.

Βασιλική Δραγούνη