ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΥ – ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

HAPPY VALENTINE

 

Καλησπέρα, στα πλαίσια του λογοτεχνικού φεστιβάλ Όψεις του Φανταστικού, θα παρουσιάσω το βιβλίο μου «Happy Valentine», το οποίο κέρδισε το 2ο Βραβείο Επιστημονικής Φαντασίας LARRY NIVEN 2022. Είναι ένα μικρο-μυθιστόρημα που προσεγγίζει θέματα  τεχνητής νοημοσύνης και νέας Βιοηθικής και είναι αφιερωμένο σε όλους όσους περνούν δύσκολες στιγμές στο ταξίδι της ζωής, όταν οι αναμνήσεις τους αρχίζουν να ξεθωριάζουν.

Το θέμα του βιβλίου είναι απλό αλλά και αρκετά σύνθετο ταυτόχρονα. Είναι κοινωνική επιστημονική φαντασία και αγγίζει την κοινωνική αποστασιοποίηση και τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας. Η μακρά και ισόβια φιλία μίας γυναίκας με μια κάρτα του Αγίου Βαλεντίνου είναι το κεντρικό θέμα της ιστορίας. Το «Happy Valentine» πραγματεύεται την ψυχολογική δυναμική μεταξύ ανθρώπου και τεχνολογίας, σε μία εποχή που η τεχνολογία επαναπροσδιορίζει όλο και περισσότερο τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.

Η υπόθεση σχετίζεται με τη συνεχιζόμενη συγχώνευση ανθρώπινης και τεχνητής νοημοσύνης σε τεχνολογικές εφαρμογές. Καθώς ξετυλίγεται, παρακολουθούμε μία κάρτα του Αγίου Βαλεντίνου, ένα «συναισθηματικό» πρόγραμμα υπολογιστή που εκφράζει συναισθήματα και διαθέσεις, να λειτουργεί τελικά ως ψυχοθεραπευτής στην πορεία της ζωής μιας γυναίκας. Μέσα από ανατροπές, από τον φόβο της απόρριψης όπου βιώνει έντονα στη νεαρή της ηλικία, έως την εξασθενημένη μνήμη της σε μεγαλύτερη ηλικία, βλέπουμε την ιδέα ενός μη επικριτικού υπολογιστή, ενός εμπιστευτικού «αυτιού» να της φαίνεται όλο και περισσότερο ελκυστική. Η εξέλιξη της ιστορίας και το γλυκόπικρο τέλος της θέτει μία ποικιλία ερωτημάτων σχετικά με θέματα βιοηθικής και επικοινωνίας, όπως:

• Μπορεί η οικειότητα να αναχθεί σε αλγόριθμο;

• Αν στραφούμε στα προϊόντα της εξελιγμένης ψηφιακής τεχνολογίας για άνεση, αν νιώθουμε πιο χαρούμενοι μιλώντας στις συσκευές μας, τι γίνεται τότε με τις σχέσεις και τις φιλίες μας;

Χάρη στις επιταγές των καιρών, οι προγραμματιστές δημιουργούν συνήθως συσκευές των οποίων οι λειτουργίες μπορεί να μας κάνουν να νιώθουμε καλύτερα, αλλά δεν μας βοηθούν στο να διακρίνουμε οδυνηρές αλήθειες. Ζούμε σε μια κουλτούρα ναρκισσισμού, που χαρακτηρίζεται από μοναξιά και φόβο της οικειότητας. Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη αναλαμβάνει ρόλους που κάποτε ήταν ο μοναδικός τομέας των ανθρώπων, πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πιθανότητα να εμποδίσει τις βαθιές ανθρώπινες συνδέσεις και να μεταμορφώσει εντέλει την ανθρώπινη επικοινωνία με ακούσιους τρόπους. Η προσομοίωση σκέψης μπορεί να είναι σκέψη, αλλά το προσομοιωμένο συναίσθημα δεν μπορεί ποτέ να είναι συναίσθημα. Η προσομοιωμένη αγάπη δεν είναι ποτέ αγάπη. Όσο περισσότερο τα τεχνουργήματά μας τείνουν να αναζητούν την υπερηφάνεια μιας θέσης δίπλα μας ως κοινωνικά και ψυχολογικά ίσοι, τόσο περισσότερο ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ζήτημα της αυθεντικότητας.

Ένα τελευταίο πράγμα που θα ήθελα να επισημάνω είναι ότι στον κόσμο πριν από την τεχνητή νοημοσύνη, οι γενετικά κληρονομημένες ικανότητές μας για αγάπη, φιλία, συνεργασία και διδασκαλία συνέχισαν να μας βοηθούν να ζούμε μαζί ειρηνικά και αποτελεσματικά, επομένως οι πτυχές της τεχνητής νοημοσύνης που θα πρέπει να μας απασχολούν περισσότερο είναι εκείνες που επηρεάζουν βασικούς τομείς της ανθρώπινης κοινωνικής ζωής - τα χαρακτηριστικά που επέτρεψαν στο είδος μας να επιβιώσει για χιλιετίες, κάτι που θα πρέπει να υπολογίζουμε ως κοινωνία.

Ο φιλόσοφος του Διαφωτισμού Thomas Hobbes υποστήριξε ότι οι άνθρωποι χρειάζονταν ένα συλλογικό συμβόλαιο για να τους εμποδίσει να αποδιοργανωθούν και να επηρεαστούν από τα πάθη τους. Το «κοινωνικό συμβόλαιο» ήταν η μόνη προϋπόθεση για τη δυνατότητα ανθρώπινης επικοινωνίας.

Δυστυχώς στη σημερινή εποχή οι άνθρωποι δεν έχουν το χρόνο να αναπτύξουν συγκρίσιμες εγγενείς ικανότητες για να ζήσουν με μηχανές. Επομένως, πρέπει να λάβουμε μέτρα για να διασφαλίσουμε ότι μπορούν να ζήσουν μαζί μας χωρίς καταστροφικές συνέπειες. Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να εισβάλει τακτικά στην καθημερινότητά μας και να ανατρέψει πολλά από όσα γνωρίζαμε ή κάναμε μέχρι σήμερα, μπορεί να χρειαστούμε ένα νέο «κοινωνικό συμβόλαιο», αλλά αυτή τη φορά με προϊόντα προηγμένης ψηφιακής τεχνολογίας και όχι με ανθρώπους.