ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, γνωστός και ως «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων», γεννήθηκε στην Σκιάθο και έδωσε το όνομά του στον κεντρικό πεζόδρομο και το αεροδρόμιο της Σκιάθου. Το σπίτι όπου έζησε είναι πλέον μουσείο, ένα κειμήλιο για τον πολιτισμό της Σκιάθου και της Ελλάδας και περιμένει πάντα κάθε επισκέπτη-ευλαβικό προσκυνητή της μνήμης και του πνεύματος του κοσμοκαλόγερου για να τον υποδεχτεί και να τον ξεναγήσει στο χώρο καθημερινά.

Το σπίτι όπου ο συγγραφέας της Φόνισσας γαλουχήθηκε και πέρασε τα πρώτα του χρόνια αποτελεί μια ζωντανή φωτογραφία του παρελθόντος. Είναι ένα παπαδόσπιτο ντόπιας αρχιτεκτονικής, λιτό και ταπεινό, όπως ακριβώς ήταν και η ζωή του Σκιαθίτη λογοτέχνη.

Το έχτισε ο πατέρας του παπα-Αδαμάντιος Εμμανουήλ το 1860. Απέχει 80 μέτρα από το ανατολικό λιμάνι του νησιού, διώροφο με το κατώγι και το ανώγι του. Κτίσμα 75 τετραγωνικών μέτρων στο σύνολο, που χωρίζεται σε τρία δωμάτια. Σ’ αυτό έζησε όλη η οικογένεια του παπα-Διαμαντή, τα πέντε παιδιά του (τρία κορίτσια και δύο αγόρια) και η πρεσβυτέρα, μητέρα του Αλ. Παπαδιαμάντη, η Αγγελική Μωραΐτη-Παπαδιαμάντη.

Εκεί ο διάσημος συγγραφέας έζησε μαζί με την οικογένεια του μέχρι να φύγει για να συνεχίσει τις σπουδές του στη Σκόπελο και τελικά να αποφοιτήσει από τη Βαρβάκειο στον Πειραιά  το 1874.

Στον επάνω όροφο βρίσκονται τα τρία δωμάτια, οι κατοικήσιμοι χώροι, και έξω στο χαγιάτι είναι το καλοκαιρινό κουζινάκι του σπιτιού. Από την πλατεία Παπαδιαμάντη μια ξύλινη σκάλα στην ανατολική πλευρά του σπιτιού μας οδηγεί στο χαγιάτι, από το οποίο εισερχόμαστε στο σπίτι.

Στο χωλ συναντάμε αριστερά επάνω το εικονοστάσι με τα εικονίσματα, το καντηλάκι και το θυμιατό, δείγματα της βαθιάς θρησκευτικής ευλάβειας που υπήρχε στο σπίτι. Δεξιά είναι η μικρή κρεβατοκάμαρα, το δωματιάκι όπου κοιμόταν ο συγγραφέας όταν ερχόταν στο νησί του από την Αθήνα.

Στη μέση είναι το σαλόνι του σπιτιού με τον στολισμένο με υφαντά Σκιαθίτικο καναπέ, το γραφειάκι του συγγραφέα, τις φωτογραφίες των γονιών του στον τοίχο και την προθήκη όπου φυλάσσονται τα προσωπικά του αντικείμενα.

Εδώ βρίσκονται η πένα και το μελανοδοχείο που χρησιμοποίησε για να γράψει τα 180 διηγήματά του, το ψαλτήρι του και φωτοτυπίες χειρογράφων του. Ότι αντικείμενα έπιπλα και ρούχα υπάρχουν στο μουσείο είναι δωρεά των απογόνων του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, μέλη της οικογένειας της αδερφής του Ουρανίας και του αδερφού του Γιώργου.

Τέλος το τρίτο δωμάτιο ήταν το καθιστικό τους, το χειμωνιάτικο δωμάτιο με το τζάκι, τα μιντέρια (καναπές-κρεβάτι), το σοφρά (τραπέζι φαγητού), το μπαούλο για τα ρούχα τους, ένα γωνιαίο ντουλάπι όπου έβαζαν το ψωμί και το φαγητό τους κι ένα εντοιχισμένο ντουλάπι με διακοσμητικά αντικείμενα όπως παραδοσιακά πιάτα, κηροπήγια, το φλιτζανάκι του και το φαναράκι που έπαιρνε για να βλέπει στο δρόμο.

Στο δωμάτιο στην πλευρά αριστερά από το τζάκι, στις 2 προς 3 Ιανουαρίου του 1911, ο μεγάλος συγγραφέας άφησε την τελευταία του πνοή όντας 35 μέρες κατάκοιτος από γρίπη και πνευμονία, μια μέρα μετά τη βράβευσή του για το έργο του περιμένοντας «τον ουράνιον ιατρόν» όπως έλεγε στις στερνές του στιγμές.

Μία εσωτερική ξύλινη σκάλα οδηγεί στην αυλή και στο ισόγειο του σπιτιού, το οποίο χρησιμοποιούνταν από την οικογένεια ως αποθηκευτικός χώρος. Αργότερα το ισόγειο διαμορφώθηκε, αφού προηγουμένως έγιναν οι απαραίτητες εργασίες υγρομόνωσης και συντήρησής του και τώρα λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος-βιβλιοπωλείο με σκοπό την ουσιαστικότερη γνωριμία των επισκεπτών με το έργο του συγγραφέα.

Για το λόγο αυτό λειτουργούν στη μία πλευρά εκθεσιακό τμήμα-βιβλιοθήκη, όπου εκτίθενται βιβλία-παλιές εκδόσεις έργων του Παπαδιαμάντη, αφίσες και φωτογραφικό υλικό. Σε μία ειδική προθήκη παρουσιάζονται τα βιβλία με τα μεταφρασμένα έργα του συγγραφέα ανά τον κόσμο. Στην άλλη πλευρά, στο εμπορικό τμήμα, διατίθενται όλες οι νέες εκδόσεις έργων του, καρτ-ποστάλ και φωτογραφίες.

Στον ίδιο χώρο προγραμματίζονται προβολές διαφανειών, βιντεοταινιών με ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του Σκιαθίτη διηγηματογράφου και ακούγονται μελοποιημένα ποιήματα ή απαγγελίες ποιημάτων και διηγημάτων του.

Επίσης συντηρήθηκε η μικρή πετροστρωμένη αυλή, φυτεύτηκε η παλιά λεμονιά και γέμισε με γλάστρες βασιλικού, μαντζουράνας και άλλων λουλουδιών, όπως τότε που τα ανάσταινε και τα φρόντιζε η φιλοκαλία της μητέρας του Αλ. Παπαδιαμάντη.

Μετά το θάνατο του συγγραφέα το σπίτι συνέχισε να κατοικείται από την οικογένεια και συγκεκριμένα από τις τρεις ανύπαντρες αδελφές του Αλ. Παπαδιαμάντη έως το 1936, για να πουληθεί από τους κληρονόμους το 1940 σε δύο ιδιώτες Σκιαθίτες και στη συνέχεια να απαλλοτριωθεί το 1954 από το Δήμο Σκιάθου και να διασωθεί. Το 1965 κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Το σπίτι-Μουσείο του Αλ. Παπαδιαμάντη έχει τεθεί στην ιδιοκτησία της Ελληνικής Εθνικής σκέψης, κρατώντας άσβεστη τη μνήμη του μεγάλου διηγηματογράφου.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης άφησε πίσω του ένα μεγάλο συγγραφικό έργο με ποιήματα και πεζά που ξεκίνησε να γράφει το 1879. Δυστυχώς όμως δεν είδε κανένα έργο του να τυπώνεται. Ένα χρόνο μετά το θάνατό του εκδόθηκαν όσα κείμενά του βρέθηκαν εκείνη την εποχή, σε έντεκα τόμους.

Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας αποφαίνεται για τον Παπαδιαμάντη και την πατρίδα του τη Σκιάθο λέγοντας: «Όμορφη είναι η Σκιάθος του Θεού μα η Σκιάθος του Παπαδιαμάντη μου φαίνεται ωραιότερη. Όταν διαβάζω τον Παπαδιαμάντη μια ιδέα μου έρχεται πάντα στο νου. Πως ο αληθινός ποιητής όπως κι αν την εύρη την ζωή πάντα ποιητής θα μείνει. Νάτος αυτός, όλα γύρω του λερωμένα όμως κάθε τι που θα γεννήσει η ψυχή του είναι γεμάτο αγνότητα και λαμπρότητα και ποίηση».

Βασιλική Δραγούνη

2ο Φεστιβάλ Λόγου, Τέχνης και Δημιουργίας Ιδεόπνοον

Λογοτεχνικό Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη

Πολιτιστικό Κέντρο Πετρούπολης, Απρίλιος 2019