ΔΙΑΚΡΙΤΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Η Παιδική Λογοτεχνία έχει την ιδιοτυπία της: είναι ένα είδος τέχνης που ασχολείται με το παιδί, το οποίο φέρνει μέσα του ένα κόσμο δυνατό μα και αδιαμόρφωτο καθώς κρύβει το άπειρο σε μικρογραφία - «το ασκόρπιστο το μύρο το φυλάνε μέσα τους τα παιδία»... «τα κλειστά αυτά λουλούδια της πρωτόβγαλτης αυγής» λέει ο Κ. Παλαμάς.

Συνεπώς, για τον μικρό αναγνώστη η Παιδική Λογοτεχνία έχει δισυπόστατη αξία: προσφέρει πρώτιστα ψυχαγωγία και αναγνωστική απόλαυση και διαπαιδαγωγεί συνάμα. Μακροχρόνιες έρευνες απέδειξαν ότι η μύηση του παιδιού από την πολύ μικρή του ηλικία στον έντεχνο λόγο συμβάλλει στην αισθητική καλλιέργεια, στην ανάπτυξη της φαντασίας, στην ψυχική ωρίμανση και φυσικά στη γλωσσική του ανάπτυξη.

Η λογοτεχνία, λοιπόν, στη σχέση της με το παιδί αναδεικνύεται σε μορφωτικό αγαθό που συμβάλλει στην καλλιέργεια του ανθρώπινου ήθους αφού δονεί την καρδιά, οδηγεί στην μέθεξη, κινεί στη βίωση του ανθρώπινου πόνου και της χαράς, μυεί στην ομορφιά, δημιουργεί πρότυπα και προσπαθεί να σκιαγραφήσει ήρωες -άλλες φορές ιδανικούς, άλλες φορές χαρακτήρες προς αποφυγήν, βοηθώντας έτσι τα παιδιά να διαμορφώσουν με βιωματικό τρόπο ηθικά και αισθητικά κριτήρια.

Επιπλέον, ένα βιβλίο μπορεί να αποτελέσει αφορμή ώστε να συζητηθούν θέματα που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, όπως για παράδειγμα το διαζύγιο των γονιών ή ο αποχωρισμός αγαπημένων προσώπων, καθώς και όλα τα συναισθήματα που τέτοιες καταστάσεις γεννούν. Τα σημερινά καλά παιδικά βιβλία είναι πιο τολμηρά σε σχέση με παλαιότερα. Δεν διστάζουν να ακουμπήσουν δύσκολα θέματα ταμπού. Οι σύγχρονοι συγγραφείς μιλούν στα παιδιά με ειλικρίνεια και σεβασμό και δεν φοβούνται να γράψουν ιστορίες που μπορεί να κάνουν τους μικρούς αναγνώστες να δακρύσουν.

Ο Maxim Gorky είχε πει: «Όταν γράφεις για παιδιά, πρέπει να γράφεις όπως ακριβώς όταν γράφεις για μεγάλους. Απλώς πρέπει να το κάνεις καλύτερα!» Για να γράψει κανείς ένα παιδικό βιβλίο άξιο λόγου, εκτός από το χάρισμα της γραφής θα πρέπει να διαθέτει κι ένα άλλο σημαντικό προσόν: την ικανότητα να διεισδύει στην παιδική ψυχή. Να μην έχει χάσει επαφή με το παιδί που ήταν κάποτε και να μπορεί να επικοινωνεί με τα σημερινά παιδιά. Έτσι, οι ιστορίες του θα είναι αληθινές και θα μπορούν να αγγίξουν την παιδική καρδιά.

Ως εκ τούτου, τα διακριτά γνωρίσματα του παιδικού βιβλίου μπορούμε να τα ορίσουμε ως εξής:

• τα παιδικά βιβλία είναι εν γένει συντομότερα και προτιμούν την ενεργό δράση από τη στασιμότητα, τους αληθοφανείς διαλόγους και τα γεγονότα από τις περιγραφές και τις ενδοσκοπήσεις
• οι πρωταγωνιστές είναι κατά κανόνα παιδιά και η γλώσσα του βιβλίου είναι προσανατολισμένη στη γλώσσα του παιδιού
• η ιστορία εκτυλίσσεται με εμφανείς ηθικές δράσεις τις οποίες συνήθως αγνοεί η λογοτεχνία των ενηλίκων
• έχουν ευδιάκριτη δομή, αξέχαστους πρωταγωνιστές, αγωνία, μυστήριο, χιούμορ, δυνατά συναισθήματα και διαπραγματεύονται θέματα που απασχολούν τα σημερινά παιδιά
• και, τέλος, θα ήταν σημαντική παράλειψη να μην αναφερθούν τα στοιχεία του μαγικού και του φανταστικού, της απλότητας και της περιπέτειας, που αποτελούν βασικά συστατικά του παιδικού βιβλίου.

Το βιβλίο είναι ένα από τα πλέον διαδραστικά μέσα επικοινωνίας και ένα ακόμα καταφύγιο της κοντινής και μακρινής μνήμης, μια πηγή αναψυχής για το παρόν και μια βάση όπου κανείς μπορεί να ατενίσει το μέλλον. Το καλό παιδικό βιβλίο είναι εκείνο που με την σφαιρική θέαση του κόσμου, με τον προβληματισμό του για τα ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, με τους ευεργετικούς αρχέγονους μύθους και με το παραμύθι της σύγχρονης τεχνολογικής εποχής θα αρδεύσει την φαντασία και το συναίσθημα του παιδιού.

Θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι όλος αυτός ο θυελλώδης παιδικός κόσμος, η αγάπη προς την περιπέτεια και το όνειρο, η συναισθηματικότητα, η διαρκής ανησυχία, όλα αυτά, είναι εκδηλώσεις προπαρασκευής για την κατάκτηση της ζωής και την εσωτερική πλήρωση που είναι γνωρίσματα των μεγάλων.

Γι' αυτό το λόγο, το παιδικό βιβλίο θα πρέπει να είναι διαποτισμένο με αγάπη και κατανόηση, με ανθρωπισμό και πίστη στα παιδικά βιώματα και να προσφέρει στοιχεία βιωματικά και ήρωες αληθινούς με πλούσιο συναισθηματικό κόσμο, ρεαλισμό σύμφωνο με το ψυχικό και νοητικό κλίμα του παιδιού, και ένα ευτυχισμένο τέλος.

Βασιλική Δραγούνη

Project International of "IDEOPNOON" 2019-2020, Αφιέρωμα στην Παιδική Λογοτεχνία, Πνευματικό Κέντρο Πετρούπολης, Οκτώβριος 2019